Köy Sosyolojisi

1. Hafta

Ülkemizde köy sosyolojisi daha çok saha çalışmalarına dayanmaktadır.

Köy sosyolojisi batıda “kır sosyolojisi” olarak adlandırılmıştır.

Batılı sosyologların birçoğunun ortaya attığı kuramlarda şehire özel önem verilmesi sebebiyle toplumlar “köylü toplumlar” ve “şehirli toplumlar” şeklinde sınıflanmıştır.

Frederich Le Play Türkiye’de sosyolojinin kurucuları arasında sayılan ve ülkemizdeki iki ana eğilimden birinin sosyolojideki temsilcisi Mehmet Sabahaddin Bey üstündeki etkisinden hareketle köy sosyolojisinin kurucuları arasında yer alır.

Ülkemizde ilk köy sınıflamalarını da içeren ve bir toplum birimi olarak kuramında köy toplumuna yer veren kişi ise Ziya Gökalp‘tir.

2. Hafta

Yenileşme döneminde köy, ülkemizde öncelikle edebiyat eserlerinin ilgi alanı olmuştur.

Ülkemizde sosyologlar köye ilgiyi ya Türkiye’nin kuruluşu ve 1924 köy kanunu ile ya da 1950 sonrası dönemde köyün farklı nedenlerle ortaya çıkmasıyla başlatmışlardır.

Köy sosyolojisinin ülkemizdeki habercisi kuşkusuz Sabahattin Bey‘dir.

Sabahattin Bey’in kuramı içinde köye biçilen yerin temellendirilmesi tasasına bağlı olarak yapılan çalışmaların ilki Mehmet Ali Şevki Bey‘in iki köy monografisidir. (Küçükçekmece köyü ve Kurna köyü monografisi) Bunlar dışında ülkemizde monografi, anketler ve saha çalışmaları üstünde duran ilk kişidir.

Sabahattin Bey’in izleyicilerinden olan Selahattin Demirkan’ın Köy Sosyolojisine Hazırlık (1962) kitabı bulunmaktadır.

Köy sosyolojisi 1963 – 64 yılında ilk defa ders olarak okutulmaya başlanmıştır.

Köy sosyolojisi ile ilgili araştırma ve makaleler dışındaki ilk kapsamlı metin Amiran Kurtkan’ın Köy Sosyolojisi kitabıdır.

Köye Yönelme Hareketleri adlı makale ve Türkiye’de Köylülüğün Maddi Temelleri adlı  kitap Muzaffer Sencer’e aittir.

Cavit Orhan Tütengil’in Kırsal Türkiye’nin Yapısı ve Sorunları (1975) o yıllarda köy sosyolojisi alanında genel çerçeveyi verir.

1970 yılında ilk baskısı yapılan Orhan Türkdoğan’ın Köy Sosyolojisinin Temel Sorunları kitabının daha sonra yeni baskıları çıkmıştır. Türdoğan, Alman sosyolog Ulrich Planck’a da Türkiye’deki çalışmaları sırasında rehberlik etmiştir.

1950 sonrasında ülkemiz gündemine giren “kalkınma sorunu” köye yaklaşımlarda ana ekseni oluşturur.

Toplumun endüstrileşmesi konusunu temel olarak ortaya koyan yazarlardan birisi de Mustafa Sencer’dir.

Köylerin nasıl araştırılması gerektiği sorunu ile ilgili 1951 yılında Selahaddin Demirkan’ın Türkiye’de Köy Sosyolojisinin Problemleri eseri yayınlanmıştır.

Köy, özellikle 1950 sonrasında sosyologların ilgi alanına girmiştir. Ana mesele değişimdir. (Traktör giren köylerdeki değişim vs.)

3. Hafta

Köy sosyolojisinin konusu kırsal topluluklardır.

Kır sosyolojisi ABD’de doğmuştur ve en geliştiği yer de yine ABD’dir. (Rural sociology)

4. Hafta

Köy sosyolojisinin en çok geliştiği yer ABD’dir.

ABD’de köy sosyolojisinin gelişimi 3 dönem olarak ele alınır:

1- doğuş evresi 1908 – 1929
2- gelişme evresi 1931 – 1945
3- olgunluk evresi 1946 – 1956

ABD’de ilk sosyoloji kürsüsü Chicago’da kurulmuştur.

5. Hafta

Köy sözcüğü dilimize Farsça’dan geçmiştir.

Türklerde daha önce en ufak yerleşim birimi olarak kullanılan sözcük “ağıl”dır. Orta Asya’da bugün de köy anlamındadır.

Köy kanununa göre nüfusu 2000’den az olan yerlere köy denmektedir.

6. Hafta

Henüz köy niteliğine ulaşmamış yerleşmeler: Çiftlikler, yayla, mezra, kom, dam, bağevi, oba, canik, mahalle, divan

Köy Sınıflamaları:

Evlerin işlenen araziye uzaklık durumuna göre: Toplu köy, dağınık köy, seyrek köy

Ziya Gökalp köyleri ağa köyü ve ahali köyü olarak ikiye ayırmaktadır.

İbrahim Yasa köyleri halk köyleri, ağa köyleri ve karma köyler olarak sınıflandırır.

7. Hafta

Kum Saatini İzlerken eseri Nermin Abadan Unat’a aittir.